Iedere derde woensdag van de maand kunnen bewoners van gebouw Tesma bij Liemerije aanschuiven op het Praotplein om een verhaal te beluisteren dat voorgelezen wordt in het dialect. “Plat praten vinden heel veel mensen mooi.”
Door Hans Hissink
De voorleessessies zijn tot stand gekomen doordat Liemerije, de dialectgroep binnen de OVD en Bibliotheek Montferland de handen ineen hebben geslagen.
“We hebben binnen de bibliotheek al eerder nagedacht of we iets konden doen met voorlezen voor volwassenen. Op een gegeven moment hebben we een voorleeslunch georganiseerd in de week tegen eenzaamheid. Mensen werven daarvoor is lastig. Dat moet eigenlijk bij een bestaand iets landen. De zus van één van de leden van de dialectgroep, Gerda Tiemissen, werkte in Hengelo bij zorgcentrum De Bleyke waar ze iets dergelijks al kenden. Zij gaf aan dat dat ontzettend leuk was en dat iets dergelijks hier ook wel zou kunnen. Liemerije was heel enthousiast,” legt Petra Frölich uit. Zij is taalhuiscoördinator en begeleidt diverse projecten binnen het sociaal domein. Activiteitenbegeleidster Tessa Strijland bij Liemerije, afdeling Tesma, heeft ook een belangrijke rol gespeeld bij het tot standkomen van de voorleesactiviteit.
Moedertaal
Voor veel mensen is het dialect hun moedertaal. Bij de bibliotheek zijn ze ook wel bezig met de vraag wat moedertaal voor mensen betekent. Wij zijn daarbij vooral bezig met ouders met kinderen die een migratieachtergrond hebben. Daarbij geven we ook aan dat het beste voorgelezen kan worden in de moedertaal. Hierdoor merkt het kind dat het de taal van het hart is. De taal die het dichts bij je ligt. Je ziet op die manier ook iets gebeuren bij het voorlezen in het dialect bij de ouderen bij Liemerije.”
Iedere derde woensdagochtend in de maand vindt het voorleesmoment plaats in Liemerije. Een vrijwilliger van de dialectgroep binnen de OVD leest dan voor. Jan Tiemissen is één van die voorlezers. “Het dialect is belangrijk en op deze manier kunnen we deze mooie taal doorgeven. Ik geniet daarvan. Vooral als de voorlezers met mooie en herkenbare anekdotes komen. Daarvan hebben we een boekje gemaakt met daarin verhalen die de voorlezers zelf hebben meegemaakt en die uit het leven gegrepen zijn.” De titel van het boekje is overigens ‘Vieftig vertelsels in ‘t Diem:s’ en is ondermeer bij Bruna in Didam te verkrijgen. Elf verhalen daarin zijn op rijm geschreven.
Doordat de voorlezers hun eigen verhalen inbrengen, is het boekje ontstaan. “Die verhalen worden in de WALD-spelling uitgeschreven. Dat is het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten. Ze worden ook getoetst op de juiste spelling. Belangrijk daarbij om te weten dat wij hier Nederfrankisch spreken en niet Nedersaksisch zoals zoveel mensen denken. Daar zit wel verschil in. Als Napoleon vroeger een beetje doorgezet had, hadden we hier nu allemaal de Franse taal gesproken,” legt Jan lachend uit. De WALD-spelling is ooit ontwikkeld voor het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten. Deze spelling werd ook gebruikt in het Woordenboek van de Gelderse Dialecten. De WALD-spelling wordt inmiddels voor het algemene schrijven in het Achterhoeks en Liemers gebruikt.
De voorleessessie geeft Jan enorm veel voldoening. Dat was te zien aan het verhaal dat hij deze ochtend voorlas over Jan van ‘t Rommelgat. “Plat praten vinden heel veel mensen mooi. Je ziet ook dat het iets met mensen doet. Af en toe komen er ook hele ouderwetse woorden voorbij die je lang niet meer gehoord hebt. Die hebben we allemaal verzameld en worden gebruikt voor een spel voor jong en oud dat waarschijnlijk eind van dit jaar uitkomt.”
Mevrouw Gerda Rasing (89) woont in Liemerije en was één van de 12 mensen die naar het verhaal van Jan Tiemissen kwamen luisteren. “Dit was leuk. Ik heb mijn hele leven al dialect gepraat. Het verhaal over Jan Donkers van ‘t Rommelgat is ook heel herkenbaar. Ik kende de jongens van Donkers heel goed. Ik verheug me alweer op de volgende keer dat er voorgelezen wordt.”
Maria Wigman is coördinator van de voorleesgroep die weer onderdeel uitmaakt van de werkgroep ‘dialect en folklore’ binnen de Oudheidkundige Vereniging Didam (OVD). “In 2018 is de werkgroep tot stand gekomen met als doel taal en folklore vast te leggen. Zo is ook het boekje ontstaan. In 2023 hadden we 50 verhalen bij elkaar en is het boekje uitgebracht. Daar zijn er inmiddels bijna 750 van verkocht. De mensen uit die groep lezen hier ook voor. De verhalen in het dialect zijn herkenbaar voor de mensen die hier wonen en altijd voornamelijk in Didam en omgeving hebben gewoond.”
Wanneer?
Iedere derde woensdag van de maand leest steeds een andere vrijwilliger van de dialectgroep van de OVD een verhaal voor aan de bewoners van Tesma onder het genot van een kopje koffie/thee en een ‘praotje’ voor- en achteraf op het Praotplein.
Dit artikel is overgenomen uit Montferland Journaal.
