Inleiding
Halverwege de 17e eeuw begon de opmars van koffie in Europa. Dit resulteerde in het ontstaan van koffiehuizen in de steden voor de meer welgestelden. Hiervan is de term café (koffie in het Frans) afkomstig. De ‘bruine kroeg’ ontstond begin 19e eeuw, toen meer en meer mensen als extra kostwinning hun voorkamer inrichtten als plaats waar mensen iets konden drinken. In die tijd werd er in Loil ook een café opgericht. Deze stond op de kruising van de Weemstraat en de Doesburgseweg en zou er 175 jaar staan.
Aleida Dudock stond als eerste tapster te boek
Rond 1665 was deze locatie in Loil al bewoond door Dudock, die er generaties lang zou blijven wonen. Het werd pas een ‘café’ toen Aleida Dudock in 1811 trouwde met Hendrik Roos uit Kilder en bij haar ouders introk. Zij stond vanaf dat moment als tapster te boek. Dat zij juist daar een ‘kroeg’ begon was geen verkeerde keus. Het café stond namelijk aan één van de zeven ‘heerenwegen’ die Didam rijk was. Dit waren belangrijke wegen, die veelal van dorpskern naar dorpskern liepen. De heerenweg van Elten naar Doesburg liep via Didam en kwam ook langs het café van Aleida. Tegenover het café stond destijds bierbrouwerij De Som (De Summa), thans Doesburgseweg 2, terwijl verderop aan deze weg ook herberg ‘de Nachtegaal’ was gevestigd. Ook dit gaf aan dat het een belangrijke doorgaande weg was.
Opvolging door nicht Berendina Dudock
Omdat het echtpaar Roos-Dudock kinderloos bleef – waarschijnlijk mede veroorzaakt doordat Aleida op oudere leeftijd (43 jaar) trouwde – zou het café geen opvolgers hebben. Echter nicht Berendina Dudock hield het café binnen de familie, doordat zij het met haar man Franciscus Jeene overnam. Zij breidden het café bovendien uit met een kruidenierswinkeltje. Berendina en Franciscus kregen veertien kinderen, waarvan er negen mochten opgroeien. Het voorbestaan van het café leek hiermee (voorlopig) verzekerd te zijn.
Zoon Frans Jeene nam de zaak over
Van de negen kinderen was het Frans die de zaak in 1867 overnam. Drie jaar later trouwde hij met Hendrika van Bree, afkomstig uit Wehl. Naast het runnen van de café annex winkeltje was Frans Jeene ook nog timmerman. Het stel kreeg twee kinderen: Franciscus en Bernardus.
Mindere tijden
Voor de familie Jeene was 1898 een rampjaar. Zowel beide ouders als oudste zoon Franciscus kwamen in dat jaar te overlijden. Bernardus kwam hierdoor op 23-jarige leeftijd alleen voor de zaak te staan. Hij kreeg wel hulp van zijn vrouw Johanna Banning, waarmee hij begin 1899 trouwde. Haar ouders runden het café ‘de Nachtegaal’ dat verderop aan de Doesburgseweg stond; het café-gebeuren was haar dus met de paplepel ingegoten. Toch kon ook zij niet voorkomen dat de zaak zodanig achteruit ging, dat in 1904 het faillissement aangevraagd diende te worden. De gehele inboedel werd geveild en die bestond uit ‘een winkel en koffijhuis, waarin het recht van vergunning, bakkerij, erf, tuin en weiland.’
De familie Schaars kwam op de zaak
Jan Schaars bracht het hoogste bod uit en werd hiermee de nieuwe eigenaar. Hij woonde op een boerderij die wat verderop aan de Doesburgseweg stond, hij wist dus precies wat hij kocht. Thans fungeert dit pand als schuur bij Doesburgseweg 4. Jan Schaars was in 1869 geboren en bleef enig kind. Zijn ouders runden een grote boerderij, waar diverse knechten en meiden in dienst waren. Jan trouwde in 1898 met Theodora Uiting, afkomstig uit Angerlo. Zij kregen zes kinderen, waarvan er drie op zeer jonge leeftijd stierven. De drie die wel opgroeiden waren Anna, Riet en Teun.
Nieuw pand
Het ging Jan Schaars zakelijk zeer voor de wind. Zo goed zelfs dat hij in 1919 alle gebouwen liet slopen en een geheel nieuw pand liet bouwen. Twee jaar ervoor was zijn vrouw Theodora gestorven, maar zijn kinderen hielpen uiteraard volop mee in de zaak. Enige zoon Teun beviel dit zo goed dat hij in 1929 de zaak overnam. Hiervoor was hij reeds twee keer getrouwd. Voor de eerste keer in 1924 met Hendrina Wezendonk uit Pannerden, zij overleed twee jaar later. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. In mei 1929 trouwde Teun voor de tweede keer, nu met de Loilse Marie Berendsen. Dit huwelijk bracht twaalf kinderen voort. Teun ging zich na zijn overname steeds meer op de horeca toeleggen. In 1935 stootte hij de winkel af en liet een zaal aan zijn café bouwen. Dat was een gouden zet. Feesten bij bruiloften en kermissen werden steeds meer bij hem gehouden en diverse Loilse verenigingen maakten gebruik van de zaal. Zo repeteerden onder andere muziekvereniging ‘Amicitia’ en de drumfanfare ‘Loil Vooruit’ er.
Geen overname door één van de kinderen
In de jaren zestig begonnen Teun en Marie Schaars al wat op leeftijd te raken. Omdat geen van de twaalf kinderen interesse in een overname had, werd een koper voor de zaak gezocht. Deze werd in Loil gevonden: Wim en Dinie van Mierlo namen in 1967 de zaak over. Een nieuwe naam moest er komen, zo werd er gezegd. Omdat beiden roodharig waren, werd de naam ’t Roodborstje’ al snel gevonden. Wim en Dinie draaiden op dezelfde voet door: diverse Loilse verenigingen maakten gebruik van de zaal en ook bruiloften werden er volop gehouden. Echter na enkele jaren kwam Wim erachter dat de horeca toch niet zijn ‘ding’ was. Ook hij zocht een nieuwe eigenaar.
Diverse overnames volgden
Vanaf 1971 waren Sjef en Riky Straatsma de trotse eigenaren van ‘’t Roodborstje’. Met een grote interne verbouwing werd de wat verouderde zaak aangepast aan de nieuwe tijd. Het was vooral Riky waar het uitbaten in het bloed zat, Sjef had dat aanzienlijk minder. Daarom verkochten ook zij in 1977 de zaak weer. Familie de Vries werd de volgende in de rij. Omdat het aantal bruiloften en feesten achteruit ging, gooiden zij het op een andere boeg: de disco-tour. De zaal werd verbouwd tot discotheek. Dit kon in 1982 de familie echter niet van een faillissement afhouden. De volgende eigenaar werd Lovink, die de discotheek een ware metamorfose liet ondergaan. Het kreeg een regionale uitstraling en de naam werd veranderd in ‘Las Palmas’. Ook hij hield het na een paar jaar voor gezien en verkocht de zaak aan Leo en Greet Voermans. Een grote uitslaande brand echter legde in augustus 1986 het gehele complex in de as. Leo Voermans liet de zaak niet meer herbouwen maar er werden enkele geschakelde woningen op deze locatie gebouwd.
Bronnen:
Alst van, T., Na 175 jaar gaat Loils café in rook op, in Oaver Diem 2010, nr. 25
