Inleiding
De OVD heeft in totaal 15 informatiepanelen in de voormalige gemeente Didam geplaatst. Voor een overzicht van alle informatiepanelen klik hier.
Hieronder vindt u een uitgebreide beschrijving van de afbeeldingen die horen bij dit informatiepaneel.
Er zijn ook afbeeldingen toegevoegd.
De historie en diverse afbeeldingen (klik op de afbeeldingen voor een vergroting)
Foto 1: Kerk en pastorie in 1911 (nu Smallestraat 35)
Tot 1910 moesten de katholieke inwoners van het huidige Nieuw-Dijk naar het dorp Didam om in de Sint Martinuskerk naar de kerk te gaan. Omdat de Didamse kerk te klein werd, schonk de moederkerk Sint Martinus aan Dijk (en Loil) onder meer elk 30.000 gulden voor de bouw van een eigen kerk, waardoor er twee nieuwe parochies ontstonden. Nadat de noodzakelijke aanvullende financiële bronnen waren veilig gesteld, Toon Raben grond beschikbaar had gesteld aan de Smallestraat, door architect M. Rietbergen een passend ontwerp was gemaakt en het bisdom in 1910 toestemming had gegeven, kon met de bouw worden gestart. Omdat het een laag en drassig terrein was, moest eerst 4000 m3 zand vanaf de Smallestraat verplaatst worden naar het bouwterrein. Veel boeren hielpen met de zware klus om de grond over de toen nog drassige zandweg te transporteren. Op 27 september 1910 werd de eerste steen gelegd door de bouwpastoors Bonenkamp en Inden (parochie Loil) en pastoor Reuvekamp (parochie Didam).
De bouw verliep voorspoedig zodat de kerk al op 28 mei 1911 kon worden ingezegend door de inmiddels tot deken benoemde Reuvekamp van de Sint Martinusparochie in Didam. De officiële consecratie van de kerk was op 5 oktober 1911 en werd verricht door de aartsbisschop van Utrecht, Henricus van Wetering. In 1936 werd de kerk met twee traveeën uitgebreid naar het ontwerp van de Oldenzaalse architect C.A. Hardeman. Rond dat jaar kwamen ook de fraaie muurschilderingen van J. Ydema tot stand.
Vanwege teruglopend kerkbezoek zal in maart 2018 de laatste eredienst plaatvinden waarna in 2019 het kerkgebouw en pastorie vrij komt voor een ander hergebruik of bestemming. De kerk, de pastorie met tuin en de Mariakapel vormen gezamenlijk een gemeentelijk monument.
Foto 2: Café-bakkerij-winkel Brandts omstreeks 1960 (nu Smallestraat 33)
Het begon met de uit Duiven afkomstige Jozef Brandts. Hij kocht in 1911 een stuk grond van Toon Raben en begon daarna met zijn echtgenote Miet Looman een bakkerij met winkel en een bierhuis. Een bierhuis naast de kerk had zeker bestaansrecht, volgens Jozef. Als de Diekse mensen naar de kerk waren geweest, nuttigden de mannen vaak nog een glaasje in het café en deden de vrouwen onder het genot van een kopje koffie er de wekelijkse boodschappen. Zijn zonen Willem en Toon gingen na enige tijd ook in de bakkerij werken. Zoon Willem begon in 1941 een eigen bakkerszaak in Loil. In 1955 trad dochter Fien in het huwelijk met Willy Schaars en zij namen het bedrijf over. In 1957 begon Toon Brandts een eigen bakkerij niet ver van zijn ouderlijke woning. Nadat het echtpaar Schaars-Brandts een nieuw winkel-woonhuis hadden gebouwd naast het oude bedrijfspand werd het oude ‘Brandtspand’ in 1968 verkocht aan Jan Driessen en kreeg het bekendheid onder de naam ‘De Knots’. In 1996 werd de nieuwe eigenaar Ton van Houten en toen in 2000 Frank Gesthuizen eigenaar werd kreeg het de naam ‘Dieckse Heeren’. Anno 2018 is het bekend als restaurant ‘Steak‘m’.
Foto 3: Th. de Ponti in 1954 (nu Smallestraat 36)
Meester De Ponti (1884-1976) was vanaf de stichting van de eerste openbare school in 1916 hoofd van de school. In 1935 werd deze school een R.K. bijzondere lagere school onder de naam Sint Antonius. Hij werd vaak eenvoudigweg meester Ponti genoemd. Daarnaast stond hij aan de wieg van veel verenigingen in Nieuw-Dijk. Ook kwam hij op voor misdeelden in zijn rol als sociaal raadsman. Wethouder en loco burgemeester Toon Som noemde hem ooit de burgemeester van den Diek. Dat was een eretitel want De Ponti ontleende zijn betekenis en invloed buiten de school niet aan zijn benoeming als hoofdonderwijzer maar aan zijn vele verdiensten voor de parochie. In 1950 nam hij afscheid als hoofd van de school. Hij verliet de bij die school staande onderwijzerswoning en vertrok naar de nieuw gebouwde woning aan de Smallestraat 36. Op nieuwjaarsdag 1954 speldde pastoor Van Gendt hem het gouden kruis Pro Ecclesia et Pontifice op zijn borst. Dit is een pauselijke onderscheiding voor het vele werk ten dienste van de Rooms Katholieke kerk. In december 1958 werd aan hem de gouden eremedaille van de gemeente Didam uitgereikt.
Foto 4: DES voor het schuttersgebouw in mei 1950 (nu Smallestraat 42)
Op 26 juni 1921 werd de oprichting van de R.K. Schutterij St. Antonius. Toen was er vanzelfsprekend ook behoefte aan een eigen gebouw. Op zondag 15 april 1923 werd het nieuwe verenigingsgebouw ingewijd door pastoor Bijlard. De stormramp van 10 augustus 1925 verwoeste het gebouw. Dankzij onder meer de tomeloze inzet van meester De Ponti en financiële bijdragen van het Provinciaal Steun Comité en het Belgische Rode Kruis werd een nieuw verenigingsgebouw gebouwd. De opening hiervan was op 5 april 1926. Hoewel het gebouw in principe was gebouwd voor activiteiten van de schutterij kon het voor de Tweede Wereldoorlog ook voor jeugd- en jongerenwerk worden gebruikt. In de oorlog werd het gebouw gevorderd door de Duitsers. Na de oorlog was het gebouw in gebruik als toneelzaal, stem- en gymlokaal voor de lagere schooljeugd en voor samenkomsten en vergaderingen van het rijke gemeenschapsleven en voor parochiële zaken. Ook werden er veel feesten en voorstellingen gehouden. Op 24 mei 1977 was er een fatale brand en dat betekende het einde van het schuttersgebouw.
Foto 5: Voetbalveld Sprinkhanen in 1960 (nabij Smallestraat 44)
Vanaf omstreeks 1918 tot aan het voorjaar van 1920 werd er in (Nieuw-)Dijk op diverse plaatsen tegen een bal getrapt, namelijk op de Kleine Hei (ten noorden van de Beekseweg) en in de wei van Gradus Wigman (’t Höwke, nu Heideweg 3). Uit deze buurtploegen ontstond op 5 juni 1921 de Rooms Katholieke Voetbalvereniging NDV. Toen men in het seizoen 1922/1923 aan de competitie wilde deelnemen, moest de naam van de club van bondswege worden gewijzigd. De naam werd gewijzigd in NDC (Nieuw Dijkse Club). Op 1 februari 1931 speelde NDC zijn eerste wedstrijd op het nieuwe terrein: de wei van Hein Menting (bijnaam Mozes). Deze was gelegen achter het schuttersgebouw en tegenover de openbare school. De spelers moesten zich verkleden in het bovenhuis van het café van J. Raben. In de wei van Menting graasden de hele week koeien en het bestuur moest op de speelzondag het terrein nog ontdoen van de koeienpoep. Niet zelden stond de wei van Menting in de winter onder water. NDC werd na moeilijkheden op 26 januari 1931 opgeheven. Op 26 april 1936 werd op initiatief van meester De Ponti de R.K. v.v. Sprinkhanen opgericht. Het kleedgebouw kende geen sanitaire voorzieningen. De spelers gingen met plastic bakken naar buiten om zich te wassen en verkregen het water via een handpomp. De Haantjes, zoals de voetballers van Sprinkhanen werden genoemd, maakten nog tot 1964 gebruik van de wei van Hein Menting. Daarna werd het huidige sportcomplex De Meikamer in gebruik genomen.
Op de achtergrond van de getoonde foto zijn zichtbaar v.l.n.r.: de kerk, het schuttersgebouw en de woning van meester De Ponti.
Foto 6: Antoniusschool in 1916 (nu Smallestraat 39-45)
Voor de nieuwe parochie Dijk was het van het grootste belang, dat men ook een eigen school kreeg. Toen de Loilse lagere school in 1910 gereed kwam, begonnen de Dijkers zich in te zetten voor hun eigen school. Na vele jaren van voorbereiding werd op 6 november 1916 de vierklassige Dijkse openbare school voor jongens en meisjes in gebruik genomen. Al na enkele maanden bleek de school te klein. Daarom werd de school uitgebreid met nog eens twee lokalen. Op 15 januari 1920 waren de aangebouwde lokalen gereed voor gebruik. Pas in 1935 nam het kerkbestuur, op initiatief van pastoor A. Groen van de Antonius van Paduaparochie Nieuw-Dijk, de openbare school en de onderwijzerswoning over en werd de naam R.K. bijzondere school Sint Antonius gekozen. In 1950 werd er een zevende lokaal bijgebouwd. De oude school vertoonde inmiddels steeds meer mankementen en gebreken. Door achterstallig onderhoud waren de noodzakelijke kosten voor renovatie niet meer op te brengen. In 1968 werd de school gesloopt om plaats te maken voor woningbouw. In hetzelfde jaar kwam een nieuwe achtklassige school gereed aan de De Pontilaan. Deze werd in 2018 afgebroken ten behoeve van de woningbouw). De onderwijzerswoning aan de Smallestraat 39, behorende bij de voormalige Sint Antoniusschool is een gemeentelijk monument.
Foto 7: Parochiehuis omstreeks 1970 (nu kruising Smallestraat – Meikamerlaan)
In Nieuw-Dijk werd de behoefte gevoeld voor een eigen gebouw, een parochiehuis. Toen in januari 1949 geen vergaderingen meer in de lagere school mochten plaatsvinden, besloot het kerkbestuur tot het bouwen van een parochiehuis. Het gebruik van cafés voor die doeleinden werd – met het oog op het alcoholgebruik – door de pastoor (tevens geestelijk adviseur) tegengegaan. Het schuttersgebouw was geen optie en deze kon vooral voor de grotere activiteiten worden gebruikt. Het nieuwe parochiehuis zou gebruikt kunnen worden voor het kleuteronderwijs (fröbelschool), voor de parochiebibliotheek, voor jeugdwerk, voor cursussen en voor bijeenkomsten van parochiële instellingen en verenigingen. Het duurde niet lang of de gemeentearchitect zette de piketpaaltjes van het parochiehuis uit tussen de pastorietuin en de lagere school op de hoek van de Smallestraat en de Meikamerlaan. Er werd een aantal boeren gemobiliseerd die met paarden, karren en schoppen het nodige grondwerk verrichtten voordat de fundering kon worden gestort. Als iemand verhinderd was vanwege werkzaamheden op de boerderij dan werd zij buurman ingeschakeld. Het werk moest immers doorgaan. Ook het metsel- en timmerwerk werd geheel belangeloos verricht door ‘Diekse’ bouwvakkers die zelfs hun bouwvakvakantie opofferden om het gemeenschappelijke doel te kunnen bereiken. Aan het eind van die vakantie was het gebouw klaar. Nadat het was voorzien van centrale verwarming, werd het meubilair geïnstalleerd, dat verkregen was door een huis aan huis collecte. Eind 1950 werden de eerste kleuters in de bewaarschool ondergebracht.
Foto 8: De Nissenhut in 1966 (nu Meikamerlaan)
Op 10 oktober 1964 werd officieel gestart met het jeugdwerk in het schuttersgebouw. Toen architect Smeenk van het bisdom Utrecht in de pastorie kwam praten over de restauratie van het kerkdak, werd gelijktijdig het idee besproken van een nieuw te bouwen jeugdgebouw. De architect adviseerde een zogenaamde Romney-loods van 11 bij 30 meter, die vervaardigd werd door de firma Bosman uit Langeboom. Dit jeugdgebouw diende voor schoolgymnastiek maar ook de voetbalvereniging Sprinkhanen zou er kunnen trainen bij slecht weer. Er moest eerst nog een geschikte plaats worden gevonden waar de loods kwam te staan. Er werd gedacht tussen het schuttersgebouw en café Mennings en wat later naast het kleedlokaal van Sprinkhanen. Het gemeentebestuur vond dit geen goed idee en stelde voor ergens tussen de Liemersweg en de Smallestraat. Maar dat werd het ook niet. In overleg met de wethouders Tinneveld en Wienholts werd besloten om het in het Meikamerbos te plaatsen. Nadat grond was aangekocht van Baron van Voorst, kon de loods worden geplaatst. Als toezichthouders werden aangesteld de heer en mevrouw Loef, die aan de Meikamerlaan woonden.
Op 22 januari 1966 werd het jeugdgebouw feestelijk geopend door burgemeester N. Vlaar. Dit gebouw bleek al snel te vochtig. Dat was niet helemaal ongevaarlijk voor schoolgymnastiek en ook was de akoestiek slecht. De schoolinspectie keurde het gebouw al na vier jaar af voor gymnastiek en ook het jeugdwerk kampte met ruimtelijke problemen. Het zou nog tot 1980 duren voordat er een oplossing kwam. Dat was het dorpshuis ‘De Meikever’ aan de Smallestraat 42.
Dit paneel is mede mogelijk gemaakt door:
